Futbol, 240 milyondan fazla oyuncusuyla dünyanın en popüler sporlarından biri haline gelmiştir. Hem oynayan kişiye hem de izleyiciye büyük keyif vermesiyle popülaritesini hala sürdürmektedir.
Futbol; yürüme, koşma ve sprint kullanılan aralıklı bir spordur. Buna mücadele hırsı da eklenince yaralanmaların sık olarak karşımıza çıkması aslında pek de şaşırtıcı değildir.
Önceki çalışmalar, futbolun yüksek yaralanma yüzdesine sahip olduğunu göstermiştir. Her bir elit erkek futbolcunun yıl boyunca en az bir kez performansını kısıtlayıcı yaralanmaya maruz kaldığı tahmin edilmektedir.
Yapılan bir araştırma sonuçlarına göre, amatör futbolcularda en sık ayak burkulmaları görülürken profesyonel futbolcularda ise tendon ve bağ zedelenmeleri ilk sırada yer alıyor.
Başka bir yayındada futbolcu yaralanmalarının yaklaşık %50 sinin dizde meydana geldiğini belirtiyor.Sporcularda, özellikle de futbolcularda en sık yaralanma görülen diz eklemidir. Diz eklemi, sportif aktiviteler sırasında normal sınırların ötesinde yüklenmeye maruz kalır. Bu da eklemi yaralanmalara açık hala getirir.
En sık diz eklemi yaralanması da ayak yerle temas halindeyken ayak bileği eklemi kilitli pozisyonda iken uygulanan kuvvet sonucu karşımıza çıkmaktadır. Hızlı hareketler ve ani dönüşler genel olarak futbolcuda risk oluşturup yaralanmalara açık hale getirir.
Eminim birçoğumuz da ‘’Şu futbolcunun da ACL si kopmuş,menisküsü zarar görmüş’’ gibi cümlelere maruz kalmışızdır.
Şimdi de gelelim futbolcularda en sık karşılaşılan diz yaralanmalarına ACL rüptürleri, Menisküs hasarı, Patellar instabilite, Patellofemoral ağrı sendromu, Hamstring strain, İliotibial band sendromu,
Os-good Schlatter örnekleri verilebilir.
Bu örnekler sık olarak duyduğumuz isimler olabilir.Bu sebeple bu yaralanmalarda önleyici programların yeri büyüktür.
Önleyici Uygulamalar
Sezon öncesi sakatlanmanın önlenmesi, oyuncuların sezon başlangıcına hazır olmasını sağlamak ve sezonun ilerleyen dönemlerinde sakatlanma riskini azaltmak için önemlidir,
Futbolcunun biyomekaniği fizyoterapist tarafından iyice değerlendirilmeli ve ona uygun bir program çizilmelidir. Doğru atlama ve iniş yapmayı ,ayakları üzerinde doğrudan hızlanıp yavaşlamayı ve dizlerin içeriye doğru dönmemesini öğreten ve doğru paternleri içeren programlar yapılmalıdır.
Egzersizler belirli periyodizasyon içerisinde yapılmalıdır.Egzersizler arası uygun dinlenme aralıkları verilmeli ve kası dinlendirerek antrenmanlara devam edilmelidir.Bunlara ek antrenman öncesi ısınmalar ve antrenman sonrası soğumalar büyük önem arz ediyor. Çünkü kası hazırlamadan direkt uygulamalara geçilmesi kasta travmalara sebep olabilir. Bunlar hem saha içerisinde hem de saha dışında yaralanmaları beraberinde getirebilir.Genç kadın futbolcularda yapılandırılmış bir ısınma programının bu randomize kontrollü çalışması, yaralanma riskinin yaklaşık üçte bir oranında ve ciddi yaralanmaların yarıya kadar azaltılabileceğini gösterdi.
Futbolculara uygun hareket şekilleri ve vücut hizalaması tutarlı bir şekilde gösterinceye kadar, haftada 2-3 kez ACL önleme programının altı evresi öğretilmelidir.
ACL Önleme Programı
Isınma
Germe
Güçlendirme
Pliometrik
Çeviklik
Spora özgü beceriler/Sakin ol
11+ Programı
2018 yılında BJSM dergisinde yayımlanan makalede sporculara FIFA tarafından dizayn edilen “FİFA 11+ ” isimli Sakatlık Önleyici programı, klasik yapılan ısınma programlarının yerine antrenmanların ısınma bölümünde bir sezon boyunca düzenli olarak uygulanmış. Bunun sonucunda sezon içinde sakatlanmaların %50-55 oranında azalttığı gösterilmiştir. Ayrıca bu durum sezon için harcanan sağlık giderlerini yaklaşık %51 oranında azalmıştır.
11+, uluslararası uzmanlar grubu tarafından 14 yaş ve daha büyük amatör oyuncular için farklı yaralanma önleme programları ile ilgili pratik deneyimlerine dayalı olarak geliştirilen bir yaralanma önleme programıdır
"11+", her eğitim seansının başında belirtilen sırayla yapılması gereken toplam 15 egzersiz içeren üç bölümden oluşur.
Part 1: Aktif germe ve kontrollü partner temasları ile birlikte düşük hızda egzersiz yapmak.
Part 2: Core ve bacak kuvveti, denge ve pliometrik/çevikliğe odaklanan altı set egzersiz, her biri artan üç zorluk seviyesinden oluşuyor.
Part 3: Orta / yüksek hızda koşu egzersizleri.
Çapraz Eğitim
Futbolcular, alanları dışında başka sporlara da yönlendirilmelidir. Bir sporda başarılı sonuç elde etmek isteniyorsa, aynı zamanda diğer sporlarda da gerekli nitelikleri geliştirmek gerekir.
Örneğin,bir futbolcu, sezon dışında da bisiklet veya kürek gibi branşlarla ilgilenebilir. Bu durum, ACL rüptürlerine yol açabilecek yaralanmaların önüne geçmesine ve kondisyon üzerine de olumlu sonuçlar verir.
Ayakkabı Seçimi
Sporcularda ayakkabı seçimi yaralanmalarında önüne geçilmesi adına önemlidir.Futbol maçlarında oynanan mevkiye göre krampon seçimleri değişiklik göstermektedir. Örneğin forvet oyuncusu, hız ve çeviklik ister. Bu nedenle de alınacak krampon sporcu daha hareketli olacağını için one uygun doğru bir tasarıma sahip krampon ayakkabı önemlidir.Maçlarda çim saha ya da halı sahada yaparken seçeceğiniz krampon da buna göre doğru olması gerekmektedir.
Yazan: Fzt. Mehtap SARITEMUR
KAYNAKÇA
Adamczyk G, Luboiński L. Epidemiologia of football –related injuries: Part I. Acta Clinica 2002;2:236-50.
Tek İ. Kondisyon antrenmanlarının sakatlıkları önlemedeki rolü, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1991.
Amatör ve profesyonel futbolcuların alt ekstremite yaralanmalarının araştırılması/Faruk Yamaner 1 , Osman İmamoğlu 2 , Abdullah Güllü , Dursun Güler4 , Mustafa Gümüş 5 , Cem Tevfik Akalın 5 , Alparslan Kartal
The Medical Aspects of Soccer Injury Epidemiology /
Injury risk associated with playing actions during competitive soccer/ N Rahnama, T Reilly, A Lees
Galen Van W., Diederics J.(2004) An Extensive Analysis of Sports Injuries in The Netherlands. De Vrieseborch, Haarlem, The Netherlands
Prentice E.W. (1999). Rehabilitation Techniques in Sports Medicine. (3rd Ed.). USA: Edward Bartell G.
PROF.DR.MİTAT KOZ/ KORUYUCU ANTRENMANLAR YOLUYLA YARALANMALARIN ÖNLEMESİ F-MARC11, PEP, F-MARC11+